آشنایی با انواع کیست تخمدان

1. کیست فانکشنال
2. کیست فولیکولی
3. کیست جسم زرد
4. کیست تکالوتئینی
5. اندومتریوز
6. پلی کیستیک
7. کیست های بدخیم
8. توده های بدخیم
9. توده های تخمدان پیش از بلوغ

گرچه کیست های تخمدان در اغلب مواقع بی خطرند، ولی گاهی بدخیم هستند و کشف بموقع آنها جان بیمار را نجات می دهد.معمولا در جواب سونوگرافی نوع کیست و ماهیت آن مشخص می شود. البته سونوگرافی باید سریال باشد، زیرا بزرگ شدن کیست ممکن است مشکلاتی برای بیمار به وجود آورد. بزرگ شدن کیست، روی تخمدان سنگینی می کند و به جابه جا شدن یا پیچ خوردن آن (تورشن) می انجامد که بسیار دردناک و خطرناک است و در صورت بروز این مشکل حتما بیمار باید جراحی شود.

کیست فانکشنال

گاهی کیست های عملکردی، فانکشنال یا فیزیولوژیک که بی خطر هم هستند، غیرطبیعی شناخته می شوند و بیمار بدون دلیل جراحی می شود در صورتی که درمان بسیاری از کیست های خوش خیم، درمان انتظاری است.

کیست فولیکولی

کیست فولیکولی روی سطح تخمدان رشد کرده و به بیش از سه سانتی متر می رسد.دیواره آن اغلب نازک بوده و به شش تا هشت سانتی متر هم می رسد. معمولا بعد از دو ماه هم خودبه خود از بین می رود، ولی می توان برای از بین بردنش از داروهای ضد بارداری نیز استفاده کرد.

کیست جسم زرد

این کیست اندازه بزرگ تری دارد و به سه تا ده سانتی متر هم می رسد. یکی از مشکلات کیست جسم زرد خونریزی است. خونریزی به جمع شدن لخته منجر می شود. باقی ماندن طولانی لخته، گاه نیاز به لاپاراسکوپی را ضروری می کند. بیمارانی که هپارین یا وارفارین مصرف می کنند و مشکلات انعقادی دارند، بیشتر ممکن است دچار پارگی و خونریزی ناشی از آن شوند.

کیست تکالوتئینی

کیست تکالوتئینی در بارداری های چند قلویی یا مولار بیشتر ظاهر می شود و با برطرف شدن عامل ایجادکننده کیست نیز بتدریج از بین می رود. این کیست هم رشد سریعی دارد و ممکن است بسیار بزرگ باشد.

اندومتریوز

آندومتریوز وجود بافت رحم در جایی غیر از حفره رحمی است. یکی از مناطقی که ممکن است بافت رحم در آن رشد کند، تخمدان است. محتویات این کیست ها در اصطلاح شکلاتی و از مشکلات عمده آن چسبندگی بین بافت هاست. آندومتریوز حاوی لخته و خون است و در سونوگرافی گاه با یک بدخیمی اشتباه گرفته می شود. اغلب دوطرفه و درمان نیز جراحی است. این کیست در تخمدان نشان دهنده آن است که بیماری، آندومتریوز پیشرفته است. برای درمان هم اگر بیمار دیگر خواهان باروری نباشد، بهترین راه برداشتن تخمدان ها و رحم است.

پلی کیستیک

همان طور که از نامش پیداست، در این سندرم تعداد زیادی کیست روی تخمدان وجود دارد، اما وجود تعدادی کیست روی تخمدان نمی تواند این تشخیص را قطعی کند که بیمار به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلاست. در کنار گزارش سونوگرافی، حتما باید علائم بالینی هم وجود داشته باشد. الیگومنوره یعنی پریود هایی با فواصل زیاد در بیمار، نشانگر این است که او تخمک گذاری درستی ندارد، (تخمک گذاری مزمن با پریود های فاصله دار) افزایش آندروژن نیز در این بیماران دیده می شود که علائمی مانند افزایش موهای زائد،ریزش مو با الگوی مردانه و جوش های پوستی را به همراه دارد.

در سونوگرافی معمولا تعداد فولیکول ها بالاست. یعنی بیش از ۱۲ فولیکول وجود دارد و گاه حجم تخمدان هم افزایش می یابد. همه موارد ذکر شده باید با هم باشد تا تشخیص بیماری نهایی شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک گاهی به افزایش وزن منجر می شود و مهم تر این که مقدار استروژن در بدن این خانم ها به دلیل عدم تخمک گذاری بالاست و همین می تواند در آینده خطر ابتلا به سرطان رحم را در آنها بیشتر کند. شاید این تصور پیش آید که تعداد مبتلایان به سندرم پلی کیستیک رو به افزایش است، اما در عین حال قدرت تشخیص بالا رفته است.

در گذشته شاید پر مویی در زنان یا تاخیر های طولانی مدت در عادت ماهانه چندان به نظر نمی رسید، ولی امروزه با ده روز تاخیر، بیماران بسرعت به پزشک مراجعه می کنند تا دلیل را جویا شوند و به همین دلیل کشف بیماری راحت تر و سریع تر شده است. در هر صورت بیماری زمینه محیطی و ژنتیک دارد و احتمال ابتلا به دیابت شیرین، بیماری های قلبی ـ عروقی، افزایش فشار خون و نازایی نیز در بیماران زیاد است.

کیست های بدخیم

کیست های بدخیم نیز انواع مختلفی دارند، اما اگر بخواهیم به آنها به طور کامل اشاره کنیم شاید بحث، کمی تخصصی شود. این کیست ها علائمی دارند که آنها را از نوع خوش خیم متمایز می کند. اگر در معاینه، توده ای در ناحیه لگن و اطراف تخمدان ها حس شود، سونوگرافی واژینال درخواست می شود چون دید بهتری نسبت به سونوگرافی شکمی دارد.

توده های بدخیم

در سونوگرافی توده های توپر، دوطرفه و بیش از ده سانتی متر که دیواره ضخیم دارند یا دیواره داریا ندول دار گزارش شده است، شک به بدخیمی افزایش می یابد و این موارد باید بیشتر بررسی شود. تکرار سونوگرافی واژینال یا آزمایش های تومور مارکر کمک کننده است.
البته توده هایی که در ظاهر خوش خیم اند، اما رشدی فزاینده دارند، به واکنش سریع تری نیاز دارند و حتما احتمال بدخیمی را باید رد کنیم. در این موارد برای بالابردن قدرت تشخیص از سونوگرافی داپلر استفاده می شود تا جریان خون در آن منطقه بررسی شود. در توده های بدخیم معمولا افزایش جریان خون دیده می شود.

سرطان تخمدان معمولا در زنان بیشتر از ۴۵ سال دیده می شود، اما عوامل خطر و محافظتی شامل این موارد است:

• داشتن یک فرزند می تواند زن را در برابر سرطان تخمدان محافظت کند.
• مصرف قرص های جلوگیری از بارداری به مدت پنج سال از سرطان تخمدان جلوگیری می کند ولی خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را بیشتر می کند.
• اگر یکی از خویشاوندان درجه یک یا دو به سرطان تخمدان مبتلا باشد، خطر ابتلا بسیار زیاد است و معمولا سرطان پستان و تخمدان با هم همراهی دارند.
• ابتلای یکی از افراد خانواده در سن پایین نیز احتمال خطر را بیشتر می کند.

توده های تخمدان پیش از بلوغ

توده در کودکان شایع نیست و اگر توده ای پیش از بلوغ در دختری دیده شود، حتما کاریوتیپ درخواست می کنیم و از نظر کروموزمی بررسی می شود.