از کجا بفهمم بیماری دو قطبی دارم
اگر دچار تغییرات خلق و خو می شوید که این تغییرات از حالت طبیعی خارج شده است و باعث تاثیر در عملکرد شما شده باشد،ممکن است دچار بیماری دو قطبی شده باشید.
اختلال دوقطبی به دسته ای از اختلالات خلقی گفته می شوند. در اختلالات دوقطبی با تغییرات متناوب خلق مواجه هستیم. تغییرات خلق و خو امری است طبیعی، ولی زمانی این امر از حالت طبیعی خارج می شود و اختلال محسوب می شود که عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار دهد! این تغییرات را به هنگام بالا رفتن خلق، مانیا یا شیدایی می گویند و به هنگام پایین آمدن خلق، افسردگی.
اختلال دو قطبی که در گذشته به عنوان بیماری جنون افسردگی شناخته می شد، نوعی اختلال مغزی-رفتاری است که با تغییرات شدید در خلق و خو و سطح انرژی، خود را نشان می دهد و عملکرد و زندگی فرد را دچار اختلال می کند.
این بیماری به طور معمول از اواخر دوره نوجوانی و اوایل بزرگسالی شروع می شود، هر چند ممکن است در کودکان نیز بروز کند. افراد اغلب بدون آنکه بیماری شان تشخیص داده شود یا تحت درمان قرار بگیرند، با این اختلال زندگی می کنند.
در تمام اشکال اختلال دو قطبی، تغییر در خلق و خو و سطح انرژی و فعالیت، مشاهده می شود. شیوع آن معمولا در مردان و زنان برابر است.
کسانی که دچار اختلال دو قطبی می شوند، معمولاً، دو احساس متضاد را مکرراً در فواصل زمانی تجربه می کنند. فرد مبتلا دچار تغییرات خلقی شدید می شود. که مدت زمانی این حالات متغیر است و ممکن است فرد با تجربه چند هفته حالت افسردگی و بی انرژی بودن، سپس فعال و پر انرژی شود. بعضی از افراد مبتلا به این بیماری هر دو نوع حالت افسردگی و شیدایی را تجربه کرده اند و برخی فقط دوره ی شیدایی را دچار می شوند.
انواع اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی نوع ۱:در نوع یک حداقل یک دوره خلق شیدا در طول یک هفته وجود دارد. اگرچه اکثر مبتلایان دوره افسردگی را هم تجربه می کنند ولی بعضی از آنها ممکن است فقط دوره شیدایی را داشته باشند. خیلی از بیماران در دوره ی مانیک برخی از نشانه های خلق افسرده، اضطراب، گناه و افکار خودکشی را دارند.
اختلال دو قطبی نوع ۲:در نوع دوم این اختلال بیش از یک دوره افسردگی شدید وجود دارد. و ممکن است خلق شیدایی خفیف یا کم در این نوع اختلال وجود داشته باشد.
اختلال دو قطبی با تناوب سریع در این دسته بیش از ۴ بار نوسان روحی در طول یک سال وجود دارد.
تفاوت اختلال دو قطبی نوع 1 با نوع 2
در دوقطبی نوع یک ممکن است مراجعه کننده یک دوره افسردگی داشته باشد اما بیشتر علائم او شیدایی است، یعنی نوجوان بیشتر مواقع رفیق بازی، ولخرجی، مصرف مواد مخدر و رفتارهای پرخطر دارد. حتی اینگونه افراد در بسیاری از اوقات مستعد ابتلای بیماری های ایدز و هپاتیت هستند. اکثر بیماران مبتلا به نوع یک این بیماری نیازمند بستری شدن و دارودرمانی هستند به دلیل اینکه امکان آسیب زدن به خود و دیگران بالاست، اما دوقطبی های نوع دو بیشتر وقت را در فاز افسردگی بوده و علائم افسردگی را دارد و در دوره های کوتاهتری ممکن است علائم شیدایی داشته باشد.
شیوع دوقطبی نوع دو با علائم افسردگی در جامعه نسبت به دوقطبی نوع یک بیشتر است. اما هر دو نوع این بیماری باید به عنوان یک اختلال روانی مهم در بین نوجوانان و بزرگسالان جدی گرفته شود. پژوهش ها در دنیا حاکی است که ۹۰ درصد افرادی که دچار دوقطبی هستند نمی توانند زندگی مشترک را ادامه دهند و معمولاً خلق ثابتی ندارند.
از کجا بفهمم بیماری دو قطبی دارم
افراد مبتلا به اختلال دو قطبی در دو حالت شیدایی و افسردگی در نوسان هستند در حالت شیدایی علائمی به شرح ذیل دارند :
- به طور نسبی ( نه همیشه ) افراد دارای این اختلال از هوش بالاتری برخوردارند. به همین دلیل در ابتدا موفقیت چشمگیری به دست می آورند ولی بعد از مدتی (زمانی که دچار افسردگی می شوند ) آن را از دست می دهند .
به شدت خوشحال و عاشق پیشه هستند . - افزایش انرژی و پریدن از ایده ای به ایده ی دیگر
- احساس داشتن قدرتی خارق العاده برای انجام کارهای بسیار بزرگ
علائمی که در دوران افسردگی بروز می کنند:
- افت انرژی
- غم و اندوه ماندگار
- انرژی و فعالیت کمتر
- بی قراری و تحریک پذیری
- مشکل در تمرکز و تصمیم گیری
- نگرانی و اضطراب
- علاقه به انجام کارهای محبوبتان ندارید
- حس گناه و نا امیدی، افکار خودکشی
- تغییر در اشتها و الگوهای خواب
اختلال دو قطبی در زنان و مردان
اختلال دو قطبی در زنان
- اختلال دو قطبی در زنان معمولاً دیرتر از مردان تشخیص داده می شود.
- زنان دوره های مانیا خفیف تری دارند.
- زنان بیشتر دوره ی افسردگی را تجربه می کنند تا دوره ی مانیا را.
- زنان حداقل چهار دوره ی متناوب مانیا و افسردگی را در سال تجربه می کنند.
- زنان همزمان با اختلال دوقطبی به مشکلات دیگری مانند اختلالات غده ی تیروئید، چاقی، اختلالات اضطرابی و میگرن نیز مبتلا می گردند.
- به سبب تغییرات هورمونی، بارداری و یائسگی در زنان، اختلال دوقطبی در آنان بیشتر عود می کند.
اختلال دو قطبی در مردان
- مردان نوسانات خلق شدیدتری را، خصوصاً در مورد دوره ی مانیا، تجربه می کنند.
- مردان بیشتر درگیر مصرف سوءمصرف موادمخدر می شوند.
- مردان در دوره ی مانیا بیشتر دست به انجام کارهای غیرمتعارف می زنند.
- احتمال مرگ بر اثر خودکشی در مردان بیش تر از زنان است.
اختلال دوقطبی در کودکان
تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان پیچیده تر است. کودکان مبتلا به این اختلال عموماً علائمی مشابه با بزرگسالان را از خود بروز نمی دهند. کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است به بیماری های روانی دیگری مانند اختلال بیش فعالی کمبود توجه نیز مبتلا شوند.
با این حال نوسان خلق ناشی از این بیماری در کودکان نیز مشاهده می شود. کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است ابتدا بسیار خوشحال و هیجان زده به نظر برسند و پس از آن علائم افسردگی را از خود بروز دهند. اگرچه تغییر خلق در همه ی کودکان مشاهده می شود، اما تغییر خلق در کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی بسیار قابل توجه و شدید است.
اختلال دو قطبی در نوجوانان
اختلال دوقطبی نسبت به اختلال چند شخصیتی فراوانی بیشتری دارد. معمولاً نوسانات خلقی نوجوانان در این بیماری شایع است، امکان دارد که نوجوان تغییر خلق داده و ولخرجی کند، از خانه پول برداشته، تا دیر وقت بیرون باشد و رفتارهای پرخطری از خود نشان دهد، سیگار و مواد مخدر مصرف کند یا گاهی اوقات درگیری های او با خانواده به اندازه ای باشد که خانواده نتوانند او را کنترل کنند. پژوهش ها نشان داده است بیماری دوقطبی اگر زود تشخیص داده نشود می تواند منجر به افت تحصیلی، مشکلات ناگوار یا حتی مصرف مواد مخدر شود.
علت اختلال دو قطبی در نوجوانان
نوجوان دوقطبی خلق ثابتی ندارد و ممکن است این بی ثباتی در مدت زمان کوتاهی باشد. برای مثال در یک روز بیمار نوسانات خلقی زیاد دارد، یا این اختلالات خلقی می تواند فاصله های زمانی مختلف یک هفته، دو ماهه یا چند ماهه داشته باشد و هر چه این فاصله ها کمتر و نوسانات آنها بیشتر باشد بیمار نیاز به دارو درمانی و بستری دارد، یا حتی بر عکس این موضوع هم می تواند باشد. مصرف مواد مخدر می تواند ژن دوقطبی را فعال کند برای مثال با گرفتن شرح حال بسیاری از بیماران به این نتیجه می رسیم که این ژن را از والدین خود همراه داشته و یک عامل مستعدساز آن را آشکار کرده است و نوجوان دختر یا پسر بعد از مصرف گل و ماری جوانا دوقطبی خود را نشان داده است و در واقع مواد مخدر خود یک عامل مستعدساز بروز این بیماری در نوجوان بوده است.
تاثیر اختلال دو قطبی بر مغز
ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا این اختلال بر مغز فرد بیمار نیز اثرگذار است؟ پاسخ این است: بله. طبق تحقیقاتی که با اسکن ام آرآی مغز بیش از ۲۰۰۰ بیمار انجام شد، این نتیجه حاصل شد که در مغز افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کاهش ماده خاکستری مغز به صورت چشم گیری دیده می شود. گفتنی ست این کاهش بیشتر در قسمت های لوب پیشانی و لوب گیج گاهی اتفاق می افتد.
لازم به ذکر است که این دو بخش مسئولیت مهار کردن هیجان ها و احساس را در مغز دارند. بیشترین نورون های حساس به دوپامین در بخش لوب پیشانی قرار دارند. از وظایف مهمی که این بخش از مغز بر عهده دارد می توان به تمرکز، حرف زدن، اعمال ارادی، تعیین شخصیت و … اشاره کرد. پس بدیهی ست که بر اثر این اختلال شاهد کاهش کارآیی فرد و اختلال در تمرکز و تغییر چشم گیر در ویژگی های شخصیتی وی باشیم.
لوب گیج گاهی نیز یکی از لوب های اصلی مخ بوده که کارکردهایی مانند پردازش اطلاعات دریافتی از طریق حس بینایی یا شنوایی، سازمان دادن، درک زبان و … را بر عهده دارد. دانستن این نکته نیز خالی از لطف نیست که قسمت سمت چپ هیپوتالاموس چنین افرادی تا پنج درصد از افراد معمولی بزرگتر است.
به طورکلی می توان گفت این اختلال سبب می شود که کارکرد مغز افراد تا حد زیادی کاهش پیدا کند. هم چنین فرآیند ترمیم مغز به طریقی متوقف شده و به همین دلیل سلول های عصبی در مغز این افراد بدون استفاده می مانند. نتیجه ی چنین شرایطی بروز رفتارهای غیرعادی از فرد مبتلاست.
تشخیص بیماری اختلال دو قطبی
برای تشخیص این بیماری باید به روانپزشک مراجعه کنید اما علائم دیگری هم برای تشخیص آن وجود دارد.
کم کاری تیروئید یا بعضی از علائم رفتاری که نشان دهنده مصرف بیش از حد مواد مخدر یا الکل باشد که در این حالت روانپزشک از شما می پرسد میزان مصرف چقدر است؟ یا چند بار در هفته مصرف دارید؟
تغییرات خواب و انرژی در دوره های مختلف این بیماری هم از علامت های دیگر تشخیص اختلال دو قطبی است.
صحبت با افراد مختلف خانواده در مورد حالات روحی و بررسی رفتارهای شخص بیمار
تشخیص اختلال دو قطبی می تواند برای کودکان و نوجوانان پیچیده تر باشد. علائم آنها ممکن است همانند بزرگسالان باشد اما ممکن است به دلیل اختلال کم توجهی و بیش فعالی (ADHD) یا حتی فقط رفتار بد اشتباه گرفته شود.برای تشخیص اختلال در کودکان باید حتما به روانپزشک مراجعه کنید تا در صورت مثبت بودن ابتلا، فرآیند درمان آغاز شود.
تست علائم بیماری دوقطبی
آزمایشات زیر ممکن است برای تشخیص بیماری دوقطبی، علاوه بر توجه به علائم بیماری، انجام شوند:
آزمون جسمی: ممکن است پزشک برای تشخیص بیماری دوقطبی آزمایشات کامل جسمی، از جمله آزمایش ادرار و خون را برای تشخیص این بیماری یا سایر بیماری های احتمالی با علائم مشابه درخواست کند.
ارزیابی سلامت روانی:روانپزشکان با ارزیابی سلامت روانی فرد با توجه به علائم اختلال دوقطبی این بیماری را تشخیص خواهند داد.
دفترچه ی روزانه ی تغییر حالات:یکی از روش هایی که به تشخیص اختلال دوقطبی کمک می کند استفاده از یادداشت احساسات و زمان به درازا کشیدن آن ها و هم چنین ثبت زمان خواب و غذا خوردن است.
استفاده از DSM: راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا همان DSM نیز از جمله روش های کمک کننده در تشخیص اختلال دوقطبی است. این روش طرحی کلی از علائم بر اختلالات مختلف روانی در اختیار قرار می دهد.
درمان اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی قابل درمان است. در نظر داشته باشید که این اختلال از جمله بیماری های طولانی مدت است و نیاز به مراقبت مداوم دارد. افرادی که طی یک سال، چهار دوره یا بیشتر تغییرات روحی را تجربه می کنند و همچنین، افرادی که سوء مصرف مصرف مواد مخدر و الکل دارند سخت تر از بیماران دیگر درمان می شوند.
دارو: یکی از اصلی ترین راه های درمان است و داروهای زیر را شامل می شود:
- تثبیت کننده های خلق و خو: مانند کاربامازپین (تگرتول)، لاموتریژین (لامیکتال)، لیتیوم یا والپروات (دپاکوت)
- داروهای ضد روان پریشی: مانند کاریپرازین (Vraylar)، لوراسیدون (Latuda)، اولانزاپین (Zyprexa) و کویتیاپین (Seroquel)
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد اضطراب یا داروهای خواب آور مانند بنزودیازپین ها
نکته مهم: لطفا بدون مشورت با پزشک از مصرف این داروها خودداری کنید؛ به ویژه زنان باردار و شیرده حتما باید با تجویز پزشک برای مصرف داروها اقدام کنند.
ریتم درمانی بین فرد و اجتماع: داشتن برنامه منظم روزانه برای کارهای مختلف به آرامش فرد بیمار کمک می کند.
درمان شناختی رفتاری: جایگزین کردن اعمال مثبت با کارهای منفی در جهت مدیریت استرس و شیدایی.
آموزش روانی اعضای خانواده نسبت به بیماری: همه اعضای خانواده باید نسبت به این اختلال اطلاعات کافی داشته باشند تا بتوانند فرد بیمار را در مسیر درمان حمایت کنند.
طب سوزنی: از جمله مواردی است که می تواند به عنوان مکمل درمان اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار گیرد.
مکمل: استفاده از بعضی مکمل های غذایی مانند ویتامین ها، در کنار درمان موثر است.
همچنین موارد درمان دیگر اختلال دو قطبی شامل:
- تغییر سبک زندگی
- داشتن برنامه ورزش منظم
- ساعت خواب و تغذیه روی برنامه مشخص
- تشخیص نوسانات خلقی
- مشورت و پشتیبانی از پزشک و دیگر اعضای خانواده
- تهیه نمودار علائم و دوره های مختلف رفتاری شیدایی و افسردگی
- کنترل استرس
- سرگرمی سالم مانند ورزش داشته باشید.